Page 54 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

düzenjn hükmü iIe korumak gerekir ve Tü.kjye'de soıun bence buradan
kaynaklanıyor Yani ilkeleri bir bütün ola.ak benimseyip birini diğerine
yeğlemeden, birinin lehine diğerinin çiğnenebileceğini düşünmeden bir bütün
olarak benimseyip gerçek anlamda bir huküjksal alt yaPl kurmak ve bu
hukukgal alt yapüyı ulu§al düz€nde. _u]usal derken Türkiye'yi bugünkü
§lnırlaıyla kastediyorum- bu düzlemde işler kı]abilmek ve bunun içjn yeterli
birikim, insan malzemesj vs_ de Türkiye'de m€vcut diye düşünüyorum,
dolay|sıyla da geçmişte yapllanlar sonuna kadar soruştululmah, sonuna
kada. kovuşturulmah, bunu yaPan da kendisinin teme]i olan ilkelerden
biri§ine §ahip çlkan, Hukuk Dev]eti ilkesjne §ahip çükan devlet olmalı. B€nce
en etkili çö2İm buradan geçeı Tabi bazı noktaIaıda, bunu çok genel bir
çerçevede söylüyoıum, bazü noktalarda özeI bir taküm yolla. izlemek
gerekebilir, Örneğin gene devlet po]itikalan sonucunda bu yörede yaŞayan
halk, işte geçici köy koruculan vs. gibisinden yaPay Mlünmelere ama karşl
karşlya gelip ellerinde 9ilahlar]a birbjde.injn karşlsında duran insanlarün
mevcut bulunduğu bir noktaya getirildi. Bunun toplumsal düzlemde
çözülmesi için tabi kj bir çaba 3arf edilmesi gelekmektedir. Ama bu çaba
böyle komite]er kurarak ve başka bir yolla olmasl gerekli, şu anda ne tür bir
yol olmasü gerekli net bir fikıe sahiP değiIim. Dediğim gibi o komitelerin
kırru]masınln teme] koşullannln şu anda Türkiye'de mevcut bulunmadüğlnı
düşünüyorum. 0luslararasl müdahale meselesine geIilsek, çat]şmayü bjtirme
yollanndan en etkilisi uluslararası müdahale mi. ondan çok emjn değilim.
Kosova müdahalesini ele ahrsak 1999'da Kosova müdahal€si oradaki
çabşmay sona e.diımedi, sadece başka bİ düzleme taş]dı. Bo§na Hersek'e
gelirsek. Belki de an]aşmaslnün 8 y,lı dolmak üzere, bır gün hala ortada,
Bosna Hersek Devleti diyebileceğimiz herhangi bi. kurum, Bosna H€rsek
Devletine ait işleyen bir kurum, her hangibir olgu gö§termek mümkün değil.
Gene aynü şekilde K|bl§'a geli.sek, düşardan bir müdahale bu günkü sorunun
kangren şekline dönüşmesine kadar giden sonuç'ar doğurabiliı dolaylslyla
uluslararasl müdahalenin belki o anda kan d6külmesini durdurma anlamında
etkin o|duğıl düşünüıebilir ama bence bu etkinlik işte 12 Eylül 1980 günü
bügün hiç kimse öldürülmedi şeklinde beş generalin sbürlenmesinin ötesine
giden fiili anlamda bir içeriği olan biı etkinlik değildi. gibi ge]iyor bana. En
kolayl olabilir ama en çözüme ulaşİnctsl olarak görmüyorum. Bunun
üJyqulanmasl ge.ekirse, çok diyelim acil bir operasyon, bh müdahale ile bir
sonuca ulaşılmasü gerekiyor, bu noktada ne yapllabilir? Kimin bu müdahaleyi
yapmasü gelekir? Birl€şmiş n$lletlerin mi, yoksa başka kuruluşların ml diye
goruyo.sanlz, ona da deyineyim . Birleşmjş Mi]letler ne yazlk ki bu konuda
etkin olabilecek bir kuruluş değil. Her şeyden önce eIinde bir imkan yok bu
fiili müdahaleyi ge.çekleştirebilmek için. Eljnde imkan olsaydl bile, o fii]i

48