ZIMANÊ ME RÛMETA ME YE

29.09.2025

Di 26ê îlonê cejna zimanê Tirkî de li hinek dibistanên taybet de çalakîyên ku pêk hatine gotarên yek zimanî bi xwendekaren re hatîye bilêvkirin. 

Ev diruşm, xwedekaran ji hinek îdeolojîyan re dike amûr, hawîrodra perwerdehîyê ji nirxên piranîparîzîyê dûrdixe û dibe pirsgireke girîng. Di civakên piranîparêz û demokratîk de, peywira sazîyên perwerdehîyê ji nû ve derxistina bawerîyên yekparêzî nîne, nêzîkatîya parastina nasnameyên cuda û zimanê zikamkî ye. 

Ev kiryar nîşaneya xweferzkirina yekzimanîyê ye;  di dema niqaşên mafê perwerdehîya bi zimanê zikmakî û  di rojeva lêgerîna çareserîya demokratîk de, ji berê heta îro tekparêzî û bişaftin berdewam dike ê ev kiryar xwe nû kirina tekparêzî û bişaftinê ye.

Ziman, hêmana bingeha nasnamê ye. Zimanê Zikmakî jî ne tercîhek şexsî ye,  mafekî xwezayîye ku herkes ji zayînê dibe xwedî ye.  Perwerdehî, ne ku xwendekaran li ser esasên dijberîya zimanê zikmakî be ;  mafê perwerdehîyê, ew mafê nasname û çandî û hemwelatîbûna hekhev di belgeyên navneteweyên mafên mirovan de hatîye mîsogerkirin divê ne dijberî van rêgeza bin. 

Li ser van bingehan em dixwazin bidin bi bîr xistin:

Di xala 27an a Peymana Neteweyên Yekbûyî ya li ser Mafên Sîvîl û Sîyasî ya mafên kêm neteweyan ji bo bikaranîn û pêşxistina zimanên xwe dide naskirin. 

Xalên 29 û 30an ên peymana neteweyên yekbûyî ya li ser Mafên zarokan, mafê zarok ji bo parastina nasname ya çandî, ziman û nirxên xwe mîsoger dike.

Xala 14an a peymana Mafên Mirovan a Ewropayê destnîşan dike ku perwerdehî û hemî mafên din bêyî cudakarî li ser esasa ziman an jî nasnameyê bê bikaranîn.

Peymana çarçoveya Konseya Ewropayê ya ji bo parastina kêmneteweyên de neteweyî pêvebirina pirzimanî û parastina zimanê dayîkê wekî mecbûrîyetek ji bo dewletên endam destnîşan dike.

Em wekî Baroya Amedê careke din tînin ziman: Mafê perwerdehîyê ya bi zimanê zikmakî mafekî herî bingehînê her hemwelatî ye. Ji bo parastin û pêşvebirina vî mafî, ji bo xurtkirina aştîya civakê û bi hêzkirina demokrasîyê mafekî ne devjêberdayî ye. Berpirsîyarîya Sazîyên Perwerdehîyê  ne ewe ku zimanê zikmakî yên xwendekaran tune bihesîbîne ; Ango ew e ku nêzîkatîyek azadîxwaz bigirin ku dê wan biparêze. Bi rêzadrî ji raya giştî re tê ragihandin.

Türkçesi:

26 Eylül Türk Dil Bayramı vesilesiyle bazı özel okullarda düzenlenen etkinliklerde, öğrencilere tek dil vurgusu yapan söylemlerin öne çıkarıldığı görülmüştür.

Bu yaklaşım, öğrencilerin farkında olmadan ideolojik bir yönlendirmeye alet edilmesi ve eğitim ortamının çoğulcu değerlerden uzaklaştırılması bakımından ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Çoğulcu ve demokratik bir toplumda, eğitim kurumlarının görevi tekçi anlayışları yeniden üretmek değil, farklı kimlikleri ve anadilleri koruyup geliştiren bir yaklaşımı benimsemektir.

Tek dil dayatmasına işaret eden bu tür uygulamalar; anadil hakkının tartışıldığı, demokratik çözüm arayışlarının gündemde olduğu bir dönemde, geçmişten bugüne devam eden tekçi ve asimilasyoncu politikaların güncellenmiş bir yansıması olarak değerlendirilmektedir.

Dil, kimliğin temel unsurudur. Anadil ise yalnızca bireysel bir tercih değil, her insanın doğuştan sahip olduğu en doğal haktır. Eğitimin, öğrencilerin anadillerini dışlayıcı bir anlayışla kurgulanması; uluslararası insan hakları belgelerinde güvence altına alınan eğitim hakkı, kültürel kimlik hakkı ve eşit yurttaşlık ilkeleri ile bağdaşmamaktadır.

Bu bağlamda hatırlatmak isteriz ki:

• Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi’nin 27. maddesi, azınlıklara kendi dillerini kullanma ve geliştirme hakkını tanımaktadır.

• Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 29. ve 30. maddeleri, çocuğun kendi kültürel kimliğini, dilini ve değerlerini koruma hakkını güvence altına almaktadır.

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 14. maddesi, eğitim ve diğer tüm hakların dil ve kimlik temelinde ayrımcılığa uğramaksızın kullanılmasını öngörmektedir.

• Avrupa Konseyi’nin Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Sözleşmesi ise çok dilliliği teşvik etmeyi ve anadilin korunmasını üye devletler için bir yükümlülük olarak düzenlemektedir.

Diyarbakır Barosu olarak bir kez daha vurguluyoruz: anadilde eğitim hakkı, her vatandaşın en temel hakkıdır. Bu hakkın korunması ve geliştirilmesi, toplumsal barışın ve demokrasinin güçlenmesi için vazgeçilmezdir. Eğitim kurumlarının sorumluluğu, öğrencilerin anadillerini yok saymak değil; onları koruyup yaşatacak özgürlükçü bir yaklaşımı benimsemektir.

Kamuoyuna saygıyla duyurulur.